Hiểu đúng về nhân sâm

(Dân Việt) - Cũng như các dược liệu khác, nhân sâm đúng là thuốc quý nhưng hiệu quả chỉ tối ưu khi được dùng theo đúng chỉ định; và tất nhiên, không được dùng trong trường hợp chống chỉ định.

Thuốc trị bách bệnh...
“Nơi nào có bệnh, gần đó có cây thuốc”. Không chỉ người phương Tây mới hiểu điều đó. Lịch sử đấu tranh vì sức khỏe của con người, dù ở chân trời góc bể nào, đều được tô đậm với màu xanh của cây thuốc. Trong số đó khó có vị thuốc nào phổ cập trên khắp năm châu cho bằng nhân sâm.
Ấy thế mà số người thực sự hiểu rõ, hiểu đúng về nhân sâm lại không nhiều, thậm chí có khi hiểu sai là khác vì đã nhuộm màu truyền thuyết khó tránh cường điệu.
Không lạ gì nếu nhân sâm được ca tụng đủ kiểu, khi là thuốc cải lão hoàn đồng, lúc là thuốc cứu tử hoàn sinh. Cũng không có gì lạ nếu người này tưởng nhân sâm là thuốc trị bá bệnh, trong khi kẻ kia dùng nhân sâm như thuốc cường dương do trăm người bán cố tình lợi dụng tình trạng thiếu thông tin của vạn người mua!
Trên thực tế, nhân sâm chỉ tốt khi dùng đúng chỉ định. Từ kết quả của hàng trăm công trình nghiên cứu trong thực nghiệm cũng như trên lâm sàng, hiện không còn ai nghi ngờ về tác dụng cải thiện chức năng tư duy, ổn định huyết áp, xúc tác biến dưỡng, điều hòa nội tiết tố, tăng cường sức đề kháng, chống lão hóa, ngăn stress và ngừa ung thư của nhân sâm.
Không nói chi ở phương Đông, nhiều thầy thuốc ở phương Tây ắt phải có cơ sở khoa học vững chắc khi cổ động cho nhân sâm, như vị thuốc quyết định trong trị bệnh trầm cảm, hội chứng mệt mỏi kinh niên cũng như cho đối tượng của các căn bệnh thời đại, từ cườm mắt cho đến tiểu đường.
Bất lợi khi dùng không đúng cách
Nhân sâm không vô cớ làm tăng huyết áp, gây mất ngủ bồn chồn... nếu người tiêu dùng đừng lạm dụng thuốc hoặc về liều lượng, hoặc dùng thuốc cùng với chất kích thích (bia rượu, nicotin), với dược phẩm hưng phấn thần kinh.
Vì nhân sâm tác dụng theo kiểu cung ứng năng lượng nên vị thuốc này khó có hiệu năng tối đa nếu không được hỗ trợ bởi các chất xúc tác sinh học. Dùng nhân sâm độc vị tuy không sai, chẳng hạn trong trường hợp đột quỵ, nhưng khéo hơn nhiều nếu kết hợp nhân sâm với sinh tố, khoáng tố vi lượng, men sinh học, hoạt chất thực vật… để tuy không xa rời kinh nghiệm cổ truyền, nhưng qua đó có thể triển khai tác dụng cộng hưởng trên tri thức của y học hiện đại.
Nhưng đó vẫn chưa là yếu tố quyết định cho hiệu quả của nhân sâm. Đã là thuốc thì giá trị của nhân sâm, cũng như các loại dược liệu khác, phải tùy thuộc vào nhiều yếu tố. Nhân sâm khó là “sâm” nếu không đảm bảo chất lượng trong quá trình nuôi trồng, thu hái, chế biến và bảo quản, từ chọn sâm đúng giống, trồng sâm theo đúng mô hình sinh học cho đến kỹ thuật ly trích nhóm hoạt chất ảnh hưởng trên sức khỏe con người mang tên ginsenosides. Nói thế không có nghĩa là tác dụng của nhân sâm chỉ do ginsenosides. Nhưng với ginsenosides trong thành phần thì dược phẩm chắc chắn không đi ngược với hiệu năng nguyên thủy của nhân sâm.
Không chỉ với nhân sâm, với thuốc nào cũng thế, tác dụng phải được chứng minh để người bệnh đừng dùng thuốc chỉ vì quảng cáo êm tai. Chính vì thế mà công việc của thầy thuốc là thắp giùm người bệnh ngọn nến nhỏ, không cần chói lòa, nhưng với độ phát quang của khoa học.
Bác sĩ Lương Lễ Hoàng